Aan de Bredaseweg, kort voor de grens met Hulten, ligt Landgoed Dongewijk. Het gebied is omgeven door mysterieuze verhalen over fabrikanten en koningen, over kroegbazen en arbeiders. In dit vierluik gaan we de op zoek naar het verhaal achter Dongewijk. Dit keer: deel 2.

Door Theo van Etten

In deel 1 van dit vierluik kon je lezen dat lakenvollerij Dongewijk is ontstaan op initiatief van de textielfabrikant Jan Diepen. Hoe was hij hiertoe gekomen?

Aan het begin van de negentiende eeuw vormt zich in Nederland een nieuwe economische structuur. De lakennijverheid verplaatst zich van het westen van Nederland naar Brabant. Tilburg groeit – in industrieel opzicht – uit tot de meest dynamische plaats van de provincie. Met dank aan het leger, dat de belangrijkste opdrachtgever is.

Jan Diepen is lakenkoopman in Den Bosch en start in 1808 samen met de boekhouder Frans Jellinghaus en Willem van Spaendonck – ‘Een bekwame lakenwever en lakenbereider’ – een fabriekshuis op Korvel onder de naam ‘Diepen, Jellinghaus & Co’. De fabriek ligt op een zichtlocatie aan de doorgaande route Breda-Tilburg-Den Bosch, die toen nog via het Korvelplein liep. Voerlieden, reizigers en postiljons leggen aan bij koffiehuis ‘De Posthoorn’ van zijn buurman, bierbrouwer Koob van Roessel.

Vijf jaar later is Diepen, Jellinghaus & Co’ uitgegroeid tot de grootste wollenstoffenfabriek in de nieuwbakken stad Tilburg. Jan Diepen heeft 340 personeelsleden, waarvan 40 in het fabriekshuis en 300 thuiswerkers. Ondertussen lobbyt zijn zoon Johannes Nicolaas bij koning Willem I om de nieuwe steenweg, die ‘Den Grooten Weg der Eerste Klasse no.8’ zal gaan heten, langs zijn fabriek op Korvel aangelegd te krijgen. Helaas voor hem lukt dat niet en dus besluit Jan Diepen in 1828 om zelf maar een bestaande zandweg te bestraten. Vele jaren later zal die ‘Korvelseweg’ gaan heten.

Feest

Een jaar later is het groot feest op de fabriek. De koning komt op bezoek! Het gebouw wordt rijkelijk versierd met guirlandes, lakens en erebogen. Het werkvolk roept ‘Hoera!’ en ‘Viva!’ en krijgt bier en koffie met boterhammen als traktatie. Aansluitend aan het bedrijfsbezoek stapt Johannes Nicolaas Diepen bij de vorst in zijn koets, om hem te vergezellen tijdens zijn tripje naar Goirle. Helaas verloopt de reis niet zoals gepland. Vanwege de vele regenval in de afgelopen dagen zijn de wegen veranderd in ware modderpoelen. Als het gezelschap op het Laar vast komt te zitten, spannen boeren hun knollen bij en redden zo de vorst uit deze hachelijke situatie.

Al dit lobbywerk blijkt zijn vruchten af te werpen. In 1830 komt er definitief een grens tussen Nederland en België, met als gevolg dat de afzetmarkt voor de Tilburgse wolindustrie sterk daalt. Slechts vier Tilburgse bedrijven krijgen het privilege om lakens te leveren aan de krijgsmacht. Ook Diepen, Jellinghaus & Co behoort tot de vier uitverkorenen. Die investering in twee stoommachines drie jaar geleden – op die van Pieter van Dooren na de eersten in Tilburg – bleek zo gek nog niet.

Volmolen

Voor weer een nieuwe uitbreiding heeft Jan Diepen een mooie plek op het oog. Een locatie met stromend aan- en afvoerwater. Ideaal voor het oprichten van een volmolen. Dat verhaal lees je in deel drie van die vierluik.

Wil je daar niet op wachten, lees dan het hele verhaal over Dongewijk op: www.heemkundekringtilburg.nl. Kijk bij ‘Werkgroepen’ en dan bij ‘Project Den Grooten Weg der 1e Klasse’ onder ‘Dongewijk’. Reageren kan via: tilborch@live.nl.

[KADER]

In 2025, 2026 en 2027 bestaan de Bredaseweg en Bosscheweg precies tweehonderd jaar. Samen met het tussenliggende centrumgedeelte vormden zij ooit Den Grooten Weg der Eerste Klasse, no. 8. Stadsnieuws besteedt de komende tijd met enige (on)regelmaat aandacht aan deze jubilerende, voormalige rijksweg van Breda naar Den Bosch.