Oudere generaties kennen allemaal de 'Kwattarepen' uit de chocoladefabriek van Kwatta in Breda. Weinig mensen echter weten iets van de 'Kwattahuizen' in de Tilburgse wijk Zorgvlied en de link met koloniaal Suriname, waar de cacao en suiker vandaan kwam. Op 11 oktober kunnen belangstellenden hierover bijpraten en kennismaken met nakomelingen van gevluchte plantagearbeiders, de 'Marrons' van Suriname. Kapitein Aboikoni vertelt over de lange reis van zijn voorouders van onvrijheid naar zelfbeschikking.

Bij de Kwattamarkt in Paramaribo loopt een Kwattaweg, die naar het dorpje Kwatta leidt. Zoals zoveel plaatsen in Suriname ontleent het dorpje haar naam aan een voormalige plantage. In dit geval, hoe kan het ook anders, cacaoplantage Kwatta. Halverwege de 19e eeuw was ene Gustaaf van Emden de eigenaar ervan. Het behoeft geen betoog dat de cacao en de gedwongen arbeid hem rijk maakte. Bij de afschaffing van de slavernij in 1863 kwam daar nog een tegemoetkoming van de Nederlandse staat bovenop à 300 gulden per slaafgemaakte.

Zeventien huizen

Terug in Nederland richtte Van Emden in 1883 in Breda samen met een banketbakker de Kwattafabriek op, beroemd vanwege haar chocoladerepen. Kwatta was zo bekend dat het bijna synoniem was aan chocolade. De fabriek werd niet veel later overgenomen door de gebroeders Stokvis en in 1911 door de familie Van Iersel, en daarmee komen we in de Tilburgse wijk Zorgvlied. Want in 1937 kocht directeur A.J.M. Van Iersel zeventien nieuwbouwpanden in twee van de allereerste straten in deze wijk: Schout de Roijstraat 14 t/m 26 en Schout Backstraat 7 t/m 25. De woningen, ontworpen door Jos Donders, kwamen bekend te staan als de 'Kwattahuizen'. Ze vormen een link naar ons koloniale verleden, zij het indirect.

De plantagenaam Kwatta is waarschijnlijk afgeleid van het inheemse woord quatto. Dat verwijst naar de Zuid-Amerikaanse slingeraap, in het Nederlands aangeduid als bosduivel. Daarmee komen we op een ander raakvlak dat Tilburg heeft met Suriname, namelijk de marrons.

Marrons in Tilburg

Marrons zijn Afrikaanse slaafgemaakten die vroeg wisten te ontsnappen uit de Nederlandse plantages en diep in de binnenlandse bossen vrije gemeenschappen hebben gevormd. Let wel, zij hebben dus zichzelf bevrijd uit de slavernij, ver vóór de juridische afschaffing ervan. Op 10 oktober 1760 werd door hen een eerste niet-aanvalsverdrag gesloten met de koloniale overheid. Dit en het feit dat de marrons een groot aantal Afrikaanse gebruiken hebben weten te behouden vervult hen terecht met trots.

Tegenwoordig wonen er veel mensen van marron-afkomst in Nederland. Tilburg is zelfs een van de steden met de meeste marrons. Bij het grote publiek zijn vooral Kenny B en Steven Brunswijk bekend, omdat het artiesten zijn.

Kennismaking

Elk jaar staat Tilburg stil bij de 'Dag der Marrons' zijnde 10 oktober. Vanwege de vergeten koloniale link is ditmaal gekozen voor een kennismakingsbijeenkomst in de wijk Zorgvliet en wel op vrijdag 11 oktober in buurthuis De Back, Schout Backstraat 33. Het wordt een middag van culturele uitwisseling, met verhalen, muziek en versnapering. Iedereen die beseft dat het koloniale verleden onze gezamenlijke geschiedenis is is uitgenodigd. De toegang is gratis. Aanvang 14.00 uur, afsluiting 17.00 uur. Organisatie en informatie: www. 30juni1juli-tilburg.nl