‘tis toch wel sterk!

Door Paul Spapens

Vrijwel aan de vooravond van de historische geboortedag van de 150.000e inwoner van de gemeente Tilburg op 27 oktober 1967 moet Tilburg het meemaken dat het anno oktober 2025 op de ranglijst van inwoneraantal door Almere wordt gepasseerd. Volgens het CBS telde Tilburg op 30 september van dit jaar 230.837 inwoners en Almere 231.921. Ging Tilburg 21 jaar door het leven als 6e stad van Nederland, nu moet het met het predicaat zevende stad genoegen nemen. Breda telt 189.709 inwoners (9 op de ranglijst), Den Bosch 161.804 (18) en Eindhoven 248.671; dat is daarmee de vijfde stad van het land.

Leggen we ons oor hierover te luisteren in Tilburg, dan leidt dit tot weinig ophef. Het is meer van: ’t zal wel. Hoe anders was dat toen Ad van de Weereld op 27 oktober 1967 als 150.000ste Tilburger het levenslicht zag. De stad vierde feest. Treinreizigers deelden in de feestvreugde. Ze kregen beschuit met muisjes aangereikt vanaf het perron van het nieuwe station dat in 1962 grotendeels gereed was gekomen.

Kroepoekdak

Voor Tilburg betekende dit station met het Kroepoekdak – rijksmonument sinds 2015 – veel meer dan alleen een gebouw. Het was een zichtbaar symbool van de enorme veranderingen die de stad toen onderging. Na de sloop, wederopbouw. Na het verlies van zoveel eigenheid, een blik op de toekomst. De verwelkoming van de 150.000ste paste daar helemaal bij. Is een nieuwgeborene altijd een teken van hoop, voor de 150.000ste gold dat helemaal.

In de tijd dat Ad de Weereld in Tilburg ‘gekeken kwam’, voltrok zich in Tilburg nog een andere ontwikkeling: de stad begroette in oktober 1963 de eerste twaalf Turkse gastarbeiders. Tilburg telde toen zo’n 500 vreemdelingen. Nu telt de zevende stad van het land 148 verschillende nationaliteiten. Een op de drie inwoners van Tilburg is van buitenlandse komaf. De meesten van hen hebben Turkse roots. Op 1 januari van dit jaar woonden 8.880 Turken in Tilburg en 6.431 Marokkanen.

Het is een open deur, maar veranderingen horen bij een dynamische gemeenschap als Tilburg. Werd Tilburg in de achttiende eeuw ‘het volkrijkste vlek van de Kempen’ genoemd, als gevolg van een gunstige economische ontwikkeling groeiden de herdgangen uit tot een serieuze plaats met ruim 10.000 inwoners rond de tijd dat Tilburg in 1809 stadsrechten kreeg. Tussen 1860 en 1870 verdrievoudigde de groei van de bevolking, wat met name te danken was aan mensen die zich van elders in de stad vestigden. Rond 1900 was Tilburg een van de snelst groeiende industriesteden van Nederland.

Maar meer nog dan de ‘import’, droeg de natuurlijke bevolkingsgroei in Tilburg bij aan de toename van het aantal inwoners. Hierin speelde de bovengemiddelde gezinsgrote duidelijk een rol. Zo rond 1900 drong de katholieke kerk steeds meer aan op het krijgen van kinderen. Dat de pastoor zich daar mee bemoeide ging nog een hele tijd door. Er zijn nog genoeg oudere Tilburgers die kunnen verhalen van de huisbezoeken van meneer pastoor die kwam informeren of er toevallig nog een Tilburgertje op komst was. Oftewel ‘klèèn opneukerkes’, om met de Prent van Cees Robben van 13 juli 1984 te spreken.

In de tijd van de klerikale bemoeienis met de gezinsgrootte werd op 5 augustus 1909 Adriana van Gool geboren. Zij ging de geschiedenis in als 50.000ste Tilburger. Haar dopnamen waren Adriana Maria Wilhelmina Juliana; de laatste twee namen zijn een eerbetoon aan koningin Wilhelmina en haar dochter Juliana die op 30 april 1909 was geboren. Met de 50.000ste inwoner begon Tilburg voor de eerste keer aandacht te besteden aan deze bevolkingsmijlpalen.

Spektakel

De 50.000ste kwam ter wereld in het jaar dat Tilburg een eeuw stadsrechten vierde met een enorme tentoonstelling over wat Tilburg toen voorstelde op het gebied van industrie, handel en nijverheid. Het tentoonstellingsterrein lag ongeveer tussen de huidige Hart van Brabantlaan en de Alleenhoudersstraat. Het was werkelijk een geweldig spektakel met onder meer een nagebouwd Venetië met gondels en al. Het succes was zo groot dat het eeuwfeest met een week werd verlengd. Er kwamen enkele honderdduizenden bezoekers op af.

En nog een historische bijzonderheid. Op 28 augustus 1941 was Maria Gertruda Antonia van Gool de 100.000ste Tilburg. Rietje was een nichtje van de 50.000ste Tilburger…